Mali Araştırmalar Topluluğu: Sir Isaac Newton, Tarihteki İlk Hisse Senedi Balonunda Nasıl Battı?

Sir Isaac Newton, dünya üzerinde yaşamış en zeki insanlarda biri olarak kabul edilir. Ancak kendisi bize öğretti ki; akıllı bir fizikçi olmak ile zeki bir yatırımcı olmak arasında büyük fark var. Ne yazık ki bu tecrübeyi edinmesi, ona epey pahalıya mâl oldu.

''Gök cisimlerinin hareketlerini hesaplayabiliyorum ama insanların deliliğini hesaplayamıyorum.''

Newton'un bu sözü söylemesinin sebebi söylentilere kulak verip büyük bir balonda, büyük paralar kaybetmesinden ileri geliyordu. Kendisi ifadesinde ''halkın deliliği''demiş olsa da kendisi de o kitleye dahildi. Bu sözün, Benjamin Graham'ın ''Akıllı Yatırımcı'' isimli kitabında Newton tarafından söylendiği rivayet edilir. İfade gerçekten Newton'a ait ise, anlaşılan o da bu hatasından epey pişman olmuş. Peki tarihteki ilk hisse senedi balonu ne idi ve nasıl oldu da patladı?

GÜNEY DENİZİ ŞİRKETİ

1701-1714 yılları arasında süren İspanyol Veraset Savaşları sonunda İngiltere, 1713'te Utretch Anlaşması ile Güney Amerika'daki ispanyol sömürgeleri ile ticaret yapma hakkı elde etti. Bu anlaşma, İngiltere'nin yükselişinin başlangıcı olarak da kabul edilmektedir.

İngiltere'de her anlamda artan bir potansiyel vardı ve ülke kısa sürede global bir pazar haline dönüşmüştü. Servet ve lüks artık yalnızca aristokrasiye ait değildi. Tüketim artmıştı ve en önemlisi, borsaya yatırım yapma konusunda, sınıf ve cinsiyet sınırları giderek ortadan kalkmaya başlamıştı. İşte tam da bu gelişmeler Güney Denizi Balonu'nun oluşmasına sebebiyet verdi.

Güney Amerika'da olduğu varsayılan büyük miktardaki altın ve gümüş gibi değerli madenler, halkın madene olan açlığını cezbetmekteydi. Bu alaka da o bölge ile ticaret yapan şirketin hisselerine olan ilgiyi artırdı. Üstelik hükümet de (halkı) bu hisseleri almaya teşvik etti. Tüm bu talep artışının akabinde şirket hisseleri, 1720 yılının Ocak ayında 128 pounddan işlem görürken, Ağustos ayında 1000 pounda kadar yükseldi. Spekülatif bu yükselişin başlıca etkenleri; İngiliz Hükümeti, şirketin manipülatif oyunları ve spekülatörler idi. Hükümet, şirketin hisselerini almaya teşvik ederken, şirket de kendi hisselerini alıp satıyordu ki bu oyun şirket hisselerini dalgalandırıyordu.

HADDİNDEN FAZLA ŞİŞEN BALON PATLAR

Gerçekte şirketin hisse fiyatlarını artıracak büyük bir kârlılığı yoktu. Büyüme, tamamen beklenti talebiyle oluşan balon bir büyümeydi. Şirket hisseleri 1000 poundu gördüğü Ağustos ayının sonunda, şirket hisseleri bir satış furyasına tutuldu ve düşüşe geçti. 31 Ağustosta 775 pound, Ekimde 290 pound, Kasımda 150 pounda geriledi. Balon patladı ve ''Güney Denizi Balonu'' ilk hisse senedi balonu olarak tarihe geçti. Şirket yatırımcıları büyük kayıplara uğradı.

ISAAC NEWTON'UN PATLAYAN BALONDAN NASİBİ

Yukarıda Newton'un hangi aşamalarda işlem yaptığı görülmekte. 180 dolardan hisse alan Newton,380 dolardan satıyor.Fakat balon büyüme devam ediyor ve yatırımcılar para kazanmaya devam ediyorlar. Bunu gören Newton 700 dolar olan hisselerden çok miktarda alarak yeniden oyuna dönüyor fakat bir süre sonra balon patlıyor ve Newton çok daha düşük rakamlardan satış yapmak durumunda kalıyor. Newton'un bu hatasının ona maliyeti tam 20.000 pound oluyor.

ELMA MI DAHA ÇOK ACITIR BALON MU?

Newton, fizik bilimine adını altın harflerle yazdırmış olsa da akıllı bir yatırımcı olduğu söylenemez. Ne yazık ki duygularının esiri olup kalabalığın akılcılığından(sürü psikolojisi) etkilendi.Bu olaydan sonra Newton, kendisinin bulunduğu ortamda ''Güney Denizi'' denmesini yasakladı.

Görünen o ki; cüzdanında patlayan bu balon, kafasına düşen elmadan daha çok canını yakmıştı.